dank | artikelen | recensies | blogs
IK ZIE COMPONEREN ALS POGINGEN DOEN
Why do composers do it?
Speech door Mayke Nas, september 2017
To learn? To listen? To think? To invent? To try to catch fleeting dreams? To challenge thoughts and opinions? To question likes and dislikes? To practice patience? To look for beauty? To look for meaning? To jump through hoops? (...)


Verliefd op geluiden
door Joke Dame, september 2008
Het moment dat je in de zaal zit en de lichten even bij je uitgaan, dat is vaak niet te duiden. Het gaat over hoge kwaliteit of een geniale vondst. Op zo’n moment denk je: dit is het, (...)


Steentjes in de vijver gooien
door Vrouwkje Tuinman, februari 2007
Een werk voor zes strijkers, waarvan één er niet in slaagt te beginnen en de andere vijf zich hoorbaar daaraan ergeren. Mayke Nas schreef met 'Z.O.Z.' een werk dat buiten de gebaande muziekpaden gaat. (...)


Misschien ben ik wel een gelegenheidscomponist
door Anthony Fiumara, november 2006
Laatst moest ik een lezing geven over mijn werk, over waar ik mee bezig ben als componist. Toen bedacht ik me ineens: misschien ben ik wel een gelegenheidscomponist. En dat bedoel ik dan niet pejoratief. (...)


10 redenen om te componeren
door Thea Derks, juli 2003
Pas afgelopen juni studeerde ze af aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. Toch componeerde Mayke Nas al voor het tv-progamma 'Reiziger in muziek' en het Asko Ensemble. (...)

Akkoord Magazine, nummer 13, februari-maart 2007
Door Vrouwkje Tuinman

Een werk voor zes strijkers, waarvan één er niet in slaagt te beginnen en de andere vijf zich hoorbaar daaraan ergeren. Mayke Nas schreef met 'Z.O.Z.' een werk dat buiten de gebaande muziekpaden gaat. Haar composities zijn vaak theatraal, maar niet vast te pinnen op één stijl.

Meestal componeert Mayke Nas (34) 's nachts. 'Dan gaat de telefoon niet, is alles stil. Daarnaast komt het doordat ik er teveel naast doe. Er zijn mensen die weinig andere dingen doen dan componeren. Ik zou knettergek worden. Componeren is solitair en erg inspannend. Ik kan dat simpelweg niet van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat.' Voorafgaand aan onze afspraak heeft ze een bespreking gehad voor een nieuwe nevenactiviteit als bestuurslid van het Brabants Orkest, dat ze muziekinhoudelijk gaat adviseren. 'Voor mij is zoiets een verrijking. Ik bezoek veel concerten, maar vooral binnen mijn vakgebied, de hedendaagse muziek. Nu ga ik ander repertoire opslurpen.'

Niet dat Nas daar geen ervaring mee heeft. 'Ik ben opgevoed door een moeder die blokfluit doceerde aan het conservatorium en een Mozart-gekke vader die alles in twintig uitvoeringen bezit. Toen ik het huis uitging kon ik geen blokfluit of Mozart meer horen. Tien jaar heb ik vooral actuele muziek beluisterd. Maar onlangs heb ik Mozarts brieven verslonden, een lijst gemaakt met stukken die ik opnieuw wil zien of horen en met alles wat ik al heb ingeladen op mijn mp3-speler.'

Nas noemt zichzelf een muzikale allesvreter. 'Sinds twee jaar heb ik een iPod, en luister ik voortdurend naar muziek. Onlangs heb ik de shufflefunctie, waarmee de speler zelf zijn weg zoekt door de muziekbibliotheek, ontdekt. Dat is echt geniaal. Daardoor kan ik “blind” luisteren. Ik weet van tevoren niet wat er komt, en kijk niet tijdens maar pas na het stuk wat het is. Ik heb misschien wel veertig strijkkwartetten van tussen 1950 en 1970. Het is heel goed om daar fris naar te luisteren. Wat hoor ik nu echt? Waardeer ik het echt? Waarom? Hoeveel heeft dat met de naam van de componist te maken?'

Haar mp3-speler bevat ook eigen werk. 'Dat klik ik direct weg. De verhouding tot mijn eigen muziek is dubbel. Ik zie componeren als pogingen doen. Soms heb ik na een uitvoering van mijn werk een goed gevoel, soms denk ik: "kan ik niet beter postbode worden?" En soms ben ik vijf jaar later ineens aangenaam verrast, hoor ik elementen van de richting die ik op wil.'

Nas is gevoelig voor meningen van anderen. 'Vaak kan ik kritiek maar al te zeer begrijpen. Zo heb ik een strijkkwartet gemaakt waarin ik een klein juweeltje uit een kwartet van Webern op tien manieren heb gevarieerd. Zoals Raymond Queneau in zijn boek Stijloefeningen met een heel kort verhaaltje deed. Tijdens het componeren ervan voelde ik me enorm goed. Het leverde eindeloze manieren op om muziek te belichten. Er vielen voor mij honderden puzzelstukjes in elkaar. Vervolgens kreeg ik weinig positieve reacties. Wat voor mij een spel met het gegeven van originaliteit was, vonden sommigen een goedkoop trucje. Ik snap dat wel en vraag me dan achteraf af of het beter was geweest hetzelfde te doen met een fragment van mezelf, en niet van Webern.'

Veel belandt in Nas' prullenbak. 'Naarmate ik zelf langer componeer heb ik meer waardering gekregen voor het werk dat een componist moet verzetten. Je moet door een ellenlang traject van denkprocessen en onzekerheid heen. Anders dan in de schilderkunst zie je een idee niet concreet voor je. Soms heb ik last van mijn eigen onzekerheid. Ik heb wel eens op het laatste moment een opdracht afgezegd. Zelfkritiek is noodzakelijk, maar af en toe moet ik die op een lager pitje zetten om tot iets te komen.'

Veel aspecten van componeren zijn niet aan te leren, vindt Nas, die zelf onder meer bij Martijn Padding en Daan Manneke studeerde. 'In een opleiding kun je uitleggen hoe een hobo werkt. Hoe instrumentengroepen zich verhouden, wat wel en niet werkt. Maar het artistieke proces, het keuzes maken, de positie van waaruit je een eigen taal kunt ontwikkelen, dat moet je zelf verwerven.' Voor Nas staat communicatie centraal. 'Ik probeer voortdurend de positie van het publiek in te nemen, me de muziek in een zaal voor te stellen. Aan mijn tante Moniek Toebosch, zelf performancekunstenaar en musicus, probeer ik soms iets nieuws voor te zingen en uit te leggen wat ik wil overbrengen. Maar dat kan maar bij weinig mensen.'

Nas studeerde ook af als pianist. 'Als baby zat ik al op de toetsen te rammen. Thuis speel ik vooral muziek voor mijn plezier. Bach, Haydn. Ik zie me geen Beethovensonate op het podium brengen, daar heb ik de overgave niet voor. Bovendien is mijn scheppingsdrang groter dan mijn wil tot uitvoeren. Als componist heb ik meer te zeggen.' Wat dat precies is vindt ze moeilijk te verwoorden. 'Met muziek kun je, anders dan met theater, niet letterlijk zeggen wat je van de maatschappij vindt. Dat betekent niet dat je geen positie in zou kunnen nemen. Per gelegenheid bekijk ik wat ik op een bescheiden niveau zou kunnen betekenen. Het bieden van een klein beetje schoonheid, een prikkeling tot nadenken of twijfelen, het bevorderen van nieuwsgierigheid. Ik wil een klein steentje in de vijver gooien, maar ben me ervan bewust dat het "maar muziek is”. Voor mij is het een zaak van leven op dood of ik die ene noot in de trompet leg of ergens anders. Voor de wereld heeft zo'n kwestie niet meer betekenis dan een zandkorreltje. Maar het belang van cultuur is groot. Soms bedenk ik me een wereld waarin alles vanuit functionaliteit en economische principes wordt gebouwd en gemaakt. Van die gedachte krimp je toch ineen? Je hebt schoonheid nodig om een mooi mens te kunnen zijn.'

Nas werkt grotendeels in opdracht. 'Dat is een eer. Een paar maanden terug werd ik gevraagd iets voor het Concertgebouworkest te schrijven. Of ik dan wel of niet een specifiek muzikaal gegeven in mijn hoofd heb, het is zó bijzonder dat ik de opdracht direct aanneem. Bovendien zit in zo'n vraag vaak een artistieke prikkel. Iets buiten je eigen blikveld. November Music vroeg me bijvoorbeeld om een stuk te leveren voor een avond over Fluxus - een stroming die niet meer bestaat. Dat dwong me op een nieuwe manier te werken. Anyone can do it kreeg geen partituur. Geen muziek zelfs. Er zitten zes mensen - van wie twee uit het publiek - op een podium, die mijn aanwijzingen lezen en uitvoeren. Het enige dat je hoort is schuren van kleding, het tikken op de maat van de zelf uitgekozen muziek die ze in hun hoofd horen. Het levert een vreemde spanning op in de zaal.'

Ze vraagt zich wel eens af hoeveel ze zou schrijven als er geen opdrachten meer kwamen. 'Als niemand op me zit te wachten en ik mijn eigen ambassadeur moet zijn. Wie weet kom ik dan op ideeën waarvan ik niet wist dat ik ze had. Maar misschien ook niet. Je schrijft toch om gehoord te worden. Wat bolletjes op papier maken nog geen muziek.'

No reason to panic, Onder ons, La Chocolatière Brûlée, Nas houdt van bijzondere titels. 'Soms weet ik de titel al voor ik begin. Die is ook sturend: ik vind het fijn om een sfeer te bepalen, een techniek. Het helpt me om een scherpe titel te kiezen die dat idee markeert, die me wijst op de essentie die ik wil overbrengen.' Haar huidige werktitel is tictactictactictac. 'De nieuwe productie van het ASKO Ensemble en Palinckx gaat over het brein. Ik dacht meteen: ik ga zoveel mogelijk over het syndroom van La Tourette lezen. Dat wordt gekenmerkt door tics. Ik ga de musici zowel visuele als muzikale tics bezorgen.'

Ondertussen verslindt ze boeken over de Faustlegende. 'Ik verdrink me graag in een bepaald onderwerp. Vorig jaar maakte ik een klein stukje voor het Schönberg Ensemble, waarin het verhaal van Mariken van Nimwegen - het eerste Faustverhaal - een rol speelde. Eén celletje daaruit is de basis voor een altvioolconcert voor hetzelfde ensemble. Wat het precies wordt weet ik nog niet, maar juist deze fase vind ik heerlijk. Ik zie dan alles in de gewone wereld in relatie tot mijn onderwerp.'